Ở Việt Nam hiện nay, quá trình hiện đại hoá cùng sự hội nhập vùng miền, khu vực và quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ và trở thành xu hướng chủ đạo trong xã hội. Phát triển kinh tế, khoa học, kỹ thuật, công nghệ và các dòng chảy của con người, hàng hoá, thông tin, hệ giá trị,... giữa các vùng miền, tộc người ở Việt Nam và giữa Việt Nam và quốc tế đã có tác động lớn đến đời sống văn hoá của các cộng đồng, tộc người ở miền núi cũng như đồng bằng, ở nông thôn cũng như đô thị và thể hiện ở mọi khía cạnh như thực hành di sản, tôn giáo, tín ngưỡng, giải trí, phong tục tập quán, lối sống, hoạt động sinh kế, bản sắc tộc người,...

Hiện đại hoá và hội nhập đã làm thay đổi văn hoá của các cộng đồng, tộc người, tuy nhiên, chúng không tạo ra sự đồng nhất, “hoà tan” hay thay thế hoàn toàn văn hoá cổ truyền của các cộng đồng, tộc người. Thay vào đó, hai quá trình này góp phần tạo ra sự đa dạng mới của các thực hành văn hoá. Trong bối cảnh và điều kiện mới, các cộng đồng, tộc người, phụ thuộc vào tính chủ thể tự quyết, vào truyền thống văn hoá riêng của mình, đã có những chiến lược, cách ứng phó riêng và vì vậy tạo ra những bản sắc, những thực hành văn hoá, lối sống và chiến lược mưu sinh riêng mà không bị đồng nhất hoặc bị hoà tan như nhiều nhà nghiên cứu của trường phái hiện đại hoá giả định.

Đặc biệt, trong khoảng 10 năm trở lại đây, trên cơ sở các khuynh hướng tiếp cận lý thuyết mới và nguồn tư liệu mới, nghiên cứu về thực hành văn hoá trong bối cảnh hiện đại hoá và hội nhập đã đạt được nhiều kết quả quan trọng mà các bài viết trong khuôn khổ của cuốn sách này đã ghi nhận được phần nào.

37 bài viết trong cuốn sách này được cơ cấu thành 5 phần gồm: Di sản văn hoá; Tín ngưỡng; Du lịch và sinh kế; Những hiện tượng văn hoá mới và Những vấn đề văn hoá khác đã là những sự thế hiện khác nhau của quá trình hiện đại hoá, hội nhập trong các khía cạnh của đời sống xã hội ở các vùng miền, tộc người. Nhóm 7 bài viết về di sản văn hoá đã khắc hoạ các cách thức tồn tại đa dạng của các di sản văn hoá trong bối cảnh hiện nay, những sự thương thoả, dàn xếp, tái cấu trúc, bảo vệ và phát huy di sản văn hoá nhằm đưa di sản văn hoá vừa thích ứng với bối cảnh mới và vừa gắn kết chặt chẽ với quá trình phát triển kinh tế, xã hội. Nhóm 11 bài viết về tín ngưỡng đã chỉ ra sự sôi động của đời sống tín ngưỡng đương đại với những chiều cạnh biến đổi trên nhiều phương diện, trong đó nổi bật là quá trình giao lưu, tiếp biến văn hoá, tái cấu trúc, dung hợp và tạo dựng thêm những trường nghĩa mới cho đa dạng các hình thức tín ngưỡng ở khắp các vùng miền, tộc người. Du lịch và sinh kế là một nhóm chủ đề có số lượng bài viết khiêm tốn (6 bài) song nội dung được đề cập tới lại phong phú và sâu sắc. Các yếu tố văn hoá được tìm hiếu như là những nguồn lực quan trọng trong việc đảm bảo an toàn sinh kế, phát triển du lịch và tăng trưởng kinh tế cho người dân. 6 bài viết trong nội dung về Những hiện tượng văn hoá mới thực sự là những phát hiện có ý nghĩa về các thực hành văn hoá được hình thành và phát triển trong bối cảnh xã hội đương đại, thậm chí là trong những thời khắc rất đặc biệt như trong thời kỳ chống dịch bệnh COVID-19 chẳng hạn. Những vấn đề văn hoá khác (7 bài) đã quan tâm tới các chiều kích khác nhau của đời sống văn hoá hiện nay như nhũng biểu đạt văn hoá, chủ nghĩa đa văn hóa, phát triến văn hoá, văn hoá cộng đồng, văn hoá tinh thần,... khiến cho bức tranh nghiên cứu văn hoá Việt Nam trở nên đa sắc màu hơn bao giờ hết.

Với các nội dung căn bản như vậy, Viện Nghiên cứu Văn hoá trân trọng giới thiệu cuốn sách "Văn hoá các tộc người ở Việt Nam trong bối cảnh hiện đại hoá và hội nhập" với bạn đọc. Hy vọng, cuốn sách này sẽ trở thành tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu, giảng dạy, hoạch định chính sách và tất cả những ai quan tâm tới văn hoá Việt Nam.

Trong quá trình thực hiện cuốn sách này mặc dù chúng tôi đã rất cố gắng song chắc chắn cuốn sách sẽ không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Chúng tôi thành thực mong nhận được những ý kiến, những phản hồi và sự lượng thứ của bạn đọc gần xa.

MỤC LỤC

Phần I: DI SẢN VĂN HOÁ